کشت گلخانه‌ای راهکار افزایش بهره‌وری کشاورزی خراسان‌‌شمالی
با توجه به محدودیت منابع آب و شرایط اقلیمی خاص، خراسان شمالی توسعه کشت گلخانه‌ای را به عنوان یکی از اولویت‌های راهبردی کشاورزی در پیش گرفته تا بهره‌وری بالا و تولید پایدار را همزمان محقق کند.
به گزارش گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک»، خراسان شمالی با شرایط اقلیمی خاص خود، یکی از استان‌های مهم در بخش کشاورزی کشور به شمار می‌رود. این استان که به دلیل داشتن منابع محدود آبی و فصول گرم طولانی در معرض چالش‌های زیادی قرار دارد، نیازمند روش‌های نوین کشاورزی برای ارتقای بهره‌وری و تأمین امنیت غذایی است.
کشت گلخانه‌ای به‌عنوان یکی از راهکارهای مؤثر در این راستا، به‌ویژه در مناطق با کمبود منابع آبی، توانسته است توجه بسیاری از مسئولین و کشاورزان را به خود جلب کند. این روش که امکان تولید محصول در محیط‌های کنترل‌شده را فراهم می‌آورد، می‌تواند به طور چشمگیری در بهینه‌سازی مصرف آب و کاهش هزینه‌ها مؤثر باشد.
در سال‌های اخیر، باتوجه‌به حمایت‌های دولتی و تخصیص اعتبار به این بخش، توسعه گلخانه‌ها در استان روبه‌رشد است. این امر نه‌تنها به افزایش تولید محصولات کشاورزی کمک کرده، بلکه با ایجاد اشتغال پایدار در مناطق مختلف استان، به بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان و کاهش وابستگی به کشت‌های سنتی نیز انجامیده است.
افزایش سطح گلخانه‌ها در پنج سال اخیر
محمد محمدزاده در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک» با بیان اینکه در پنج سال اخیر، سطح گلخانه‌های استان خراسان شمالی به طور قابل‌توجهی رشد داشته است، گفت: این سطح از ۶۲ هکتار در سال ۱۳۹۸ به ۹۳/۳ هکتار در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته است که نشان‌دهنده توجه ویژه به توسعه کشاورزی گلخانه‌ای در منطقه است.
وی تأکید کرد: باتوجه‌به محدودیت منابع آبی و بحران کم‌آبی در استان، این نوع کشاورزی به یکی از اولویت‌های اساسی در سیاست‌های توسعه کشاورزی تبدیل شده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزود: استفاده از فضای کنترل‌شده گلخانه‌ها، علاوه بر افزایش بهره‌وری، امکان کشت محصولات با نیاز آبی کمتر را فراهم می‌آورد، به‌ویژه در مناطق کم‌آب که استفاده بهینه از منابع آبی ضروری است.
استفاده از فناوری‌های نوین در مدیریت آبیاری
وی با اشاره به برنامه‌های این سازمان در راستای توسعه گلخانه‌ها برای افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف آب، عنوان کرد: یکی از این برنامه‌ها، هوشمندسازی گلخانه‌ها از طریق بهره‌گیری از سیستم‌های آبیاری خودکار است که زمان و میزان آبیاری را متناسب با نیاز گیاهان تنظیم می‌کند.
محمدزاده اضافه کرد: این سیستم‌ها علاوه بر کاهش مصرف آب، از پوسیدگی ریشه‌ها و غرقاب‌شدن گیاهان نیز جلوگیری می‌کنند.
وی همچنین بیان کرد: استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی برای پیش‌بینی و مدیریت دقیق نیازهای آبی گیاهان، یکی دیگر از گام‌های مؤثر در این زمینه است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تصریح کرد: علاوه بر این، در این استان به کشت گیاهان دارویی نظیر گل‌گاوزبان، آلوئه‌ورا، سیر، زردچوبه و ریحان توجه ویژه‌ای شده است که همزمان با کاهش مصرف آب، بازده اقتصادی بالایی را به همراه دارند.
وی در خصوص کِشت محصولات نوبرانه، گلخانه‌های خراسان شمالی گفت: بعضی از گلخانه‌های استان میوه‌هایی چون پاپایا، لیموترش، انگور و همچنین محصولات لوکسی چون فلفل‌دلمه‌ای رنگی و توت‌فرنگی تولید می‌کنند که این محصولات علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، به خارج از استان و حتی کشورهای دیگر نیز صادر می‌شوند.
ادرات بیش از یک هزار و ۱۹۰ تن محصولات گلخانه‌ای
محمدزاده اظهار داشت: در مجموع، بیش از یک هزار و ۱۹۰ تن از محصولات گلخانه‌ای استان به کشورهای خارجی و استان‌های دیگر صادر شده است.
وی به اقدامات این سازمان برای حمایت از گلخانه‌داران اشاره کرد و گفت: اعطای تسهیلات و یارانه‌ها برای تجهیز و راه‌اندازی گلخانه‌ها از جمله اقدامات این سازمان است.
این مسئول در ادامه بیان کرد: در سال ۱۴۰۳، ۳۱ پرونده به مبلغ ۱۰۵ میلیارد تومان برای ایجاد و ۱۴ پرونده به مبلغ ۱۳ میلیارد تومان برای تجهیز و راه‌اندازی گلخانه‌ها معرفی شده است.
اشتغال حدود ۴ هزار نفر در گلخانه‌ها
وی یکی از اثرات مثبت کشت گلخانه‌ای استان را، اشتغال‌زایی بالای آن دانست و افزود: در حال حاضر بین ۹۰۰ تا یک هزار و ۴۰۰ نفر به‌طور مستقیم و یک هزار و ۸۰۰ تا ۲ هزار و ۸۰۰ نفر به‌طور غیرمستقیم از طریق توسعه گلخانه‌ها مشغول به کار هستند.
محمدزاده ادامه داد: به‌ازای هر هکتار گلخانه، ۱۰ تا ۱۵ نفر به‌طور مستقیم و ۲۰ تا ۳۰ نفر به‌طور غیرمستقیم شغل پیدا می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، باتوجه‌به اینکه گلخانه‌ها امکان تولید در چهار فصل سال را فراهم می‌کنند، این بخش به‌طور قابل‌توجهی به کاهش مهاجرت روستاییان و افزایش ماندگاری آنها در روستاها کمک کرده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزود: در نتیجه، با بهبود شرایط اقتصادی ناشی از اشتغال در این بخش، روند مهاجرت از روستاها به شهرها کاهش یافته و به‌ویژه در مناطقی مانند اسفراین، شاهد مهاجرت معکوس روستائیان بوده‌ایم.
توسعه گلخانه‌ها برای کاهش وابستگی به آب زیرزمینی
وی به اثرگذاری مثبت توسعه گلخانه‌ها در کاهش وابستگی به منابع آبی زیرزمینی اشاره کرد و گفت: باتوجه‌به شرایط خاص استان و بحران آب، استفاده از سیستم‌های آبیاری مدرن، جمع‌آوری آب باران و کشت محصولات کم‌آب‌طلب به‌عنوان راهکارهایی برای حفظ منابع آبی و کاهش فشار به سفره‌های آب زیرزمینی به کار گرفته شده است.
محمدزاده در ادامه افزود: از طرف دیگر، استان برای گسترش گلخانه‌ها در قالب شهرک‌های کشاورزی نیز برنامه‌هایی را در دست اجرا دارد.
وی یادآور شد: در حال حاضر چهار شهرک گلخانه‌ای در استان فعال است که می‌تواند زمینه‌ساز افزایش سطح تولید محصولات کشاورزی و گلخانه‌ای در آینده باشد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در پایان عنوان کرد: باتوجه‌به روند روبه‌رشد گلخانه‌ها و توجه ویژه به بهره‌برداری از فناوری‌های نوین، می‌توان امیدوار بود که این بخش نه‌تنها به افزایش تولید کشاورزی استان کمک کند، بلکه به تحقق اهداف توسعه پایدار و بهره‌وری بیشتر از منابع آبی نیز منجر شود.
آموزش مسائل روز گلخانه برای بهره‌برداران
ذکریا محمدیاران در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک» در خصوص آموزش‌های تخصصی بهره‌برداران گلخانه‌ای، گفت: این آموزش‌ها شامل آشنایی با مسائل روز گلخانه، اصول کاردانی در کشت‌های خاکی و مقررات ساخت گلخانه است.
وی افزود: پس از صدور پروانه تخصیص، به بهره‌برداران راهنمایی‌های لازم داده می‌شود و در مراحل مختلف کشت، دوره‌های آموزشی با استفاده از تجربیات اساتید پیشرو برگزار می‌شود تا علم و عمل به‌صورت ترکیبی در کنار هم قرار گیرد.
رئیس سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی با اشاره به استفاده بهره‌برداران گلخانه‌ای از دانش فنی روز گفت: تقریباً تمام کسانی که در این حوزه فعالیت دارند، از نظام‌مهندسی پروانه تخصصی دریافت می‌کنند و ملزم به شرکت در دو دوره آموزشی هستند.
وی همچنین بیان کرد: متخصصان نظام‌مهندسی کشاورزی نیز در کنار آنها از زمان کاشت تا برداشت گلخانه‌ها را نظارت و هدایت می‌کنند.
محمدیاران اضافه کرد: بعضی از افرادی که گلخانه‌های کوچک‌تر و مشاغل خانگی دارند، ممکن است در این دوره‌ها شرکت نکرده باشند.
در خصوص استانداردسازی سازه‌های گلخانه‌ای، مسئول این سازمان به مقررات جدید سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی اشاره کرد و گفت: هدف آن اطمینان از واجد شرایط بودن متقاضیان است.
شرط موافقت اصولی، مانعی برای گلخانه‌داران
وی همچنین به مشکلات موجود در گلخانه‌های کوچک اشاره کرد و افزود: در گلخانه‌های سنتی مشکلی وجود ندارد، اما در گلخانه‌های کوچک‌تر، زیرساخت‌ها و استانداردهای سازه‌ای به‌اندازه کافی مناسب نیست.
مسئول سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی یکی از مشکلات اصلی در صدور مجوزهای گلخانه‌ای را شرط موافقت اصولی برای واحدهای گلخانه‌ای و مشاغل خانگی عنوان کرد و گفت: این مرحله باعث ایجاد هزینه‌های سنگینی برای کشاورزان می‌شود که بار مالی اضافی بر آنها وارد می‌کند.
این مسئول اضافه کرد: همچنین مشکلات استعلامات، مالکیت آب و هزینه‌های شهرداری در تغییر کاربری زمین از دیگر چالش‌های پیش روی توسعه گلخانه‌ها هستند.
محمدیاران در خصوص نظارت‌های فنی در گلخانه‌ها گفت: تیم‌های نظارتی متشکل از سازمان نظام‌مهندسی و جهاد کشاورزی به‌صورت ماهانه و فصلی به بازدید گلخانه‌ها می‌پردازند و گزارش‌های تخلفات فنی در سامانه‌های مربوطه بارگذاری و تأیید می‌شوند تا روند نظارت به‌طور دقیق انجام گیرد.
وی در پاسخ به سؤال در خصوص اشتغال فارغ‌التحصیلان کشاورزی، رسالت این سازمان را توانمندسازی اعضا دانست و تأکید کرد: فارغ‌التحصیلان پس از اخذ پروانه اشتغال و تعیین صلاحیت، در دوره‌های بازآموزی شرکت می‌کنند.
وی ادامه داد: این دوره‌ها شامل نظارت و بازدید از گلخانه‌ها، طراحی پلان گلخانه، و مدیریت آفات و بیماری‌ها است.
حمایت از نوآوری‌های کاهش‌دهنده مصرف آب
مسئول سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تصریح کرد: این سازمان از نوآوری‌هایی مانند سیستم‌های هیدروپونیک، آیروپونیک و آکواپونیک که مصرف آب را کاهش می‌دهند، حمایت می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: سال گذشته، بیشتر گلخانه‌ها به سمت این سیستم‌ها حرکت کرده‌اند که تأثیر زیادی در کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری گلخانه‌ها داشته است.
محمدیاران مهم‌ترین موانع در توسعه گلخانه‌ها را مشکلات تأمین آب، نداشتن زیرساخت‌های مناسب در سامانه‌ها، مشکلات تسهیلاتی و نبود تضمین فروش محصولات عنوان کرد و افزود: در حال حاضر متقاضیان تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد آورده دارند که این موضوع موجب مشکلات زیادی در روند توسعه گلخانه‌ها می‌شود.
وی همچنین عنوان کرد: مشکلات بازارهای داخلی و صادراتی محصولات گلخانه‌ای نیز نیازمند توجه بیشتری هستند.
تمرکز صندوق بر کسب‌وکارهای نوآور و دانش‌بنیان
هادی رضازاده در گفتگو با خبرنگار ما گفت: صندوق کارآفرینی امید با رسالت حمایت از کسب‌وکارهای خرد و کوچک، به‌ویژه آن دسته از کسب‌وکارهایی که با اشتغال‌زایی حداکثر تا پنجاه نفر فعالیت می‌کنند، فعالیت خود را در بستر توسعه هدفمند اقتصادی پی می‌گیرد.
وی تأکید کرد: این صندوق تلاش دارد تا با جلوگیری از پراکندگی و انحراف منابع، سرمایه‌ها را در مسیر صحیح هدایت کند و به طرح‌هایی اعتبار اختصاص دهد که دارای بازار هدف روشن، اشتغال‌زا و مبتنی بر نیازهای بومی هر استان باشند.
مدیر صندوق کارآفرینی امید خراسان شمالی یکی از بخش‌های کلیدی صندوق را معاونت حمایت از کسب‌وکار عنوان کرد و افزود: وظیفه این صندوق شناسایی نیازهای استان است تا مشخص شود چه نوع کسب‌وکارهایی در منطقه قابلیت رشد و موفقیت دارند و کدام کسب‌وکارها با چالش یا شکست مواجه شده‌اند و نیاز به بازبینی و آسیب‌شناسی دارند.
وی اضافه کرد: بر همین اساس، حمایت از کسب‌وکارهای نوآور، دانش‌بنیان و دارای ظرفیت بالای اشتغال‌زایی و بازار فروش مطلوب، در اولویت قرار می‌گیرد.
رضازاده تصریح کرد: بر خلاف نظام بانکی که اغلب بر پایه سود و کارمزد فعالیت می‌کند، صندوق کارآفرینی امید تنها به پرداخت وام و دریافت بهره بسنده نمی‌کند.