کاهش جمعیت و موالید در خراسان شمالی/ زنگ خطر جدی برای آینده
طبق اظهارات رسمی٬ استان خراسان شمالی با کاهش جمعیتی ۱۱.۶ درصدی یکی از بالاترین نرخ‌های کاهش را در سطح کشور داشته و در رتبه دوم کاهش جمعیت در کشور است که بسیار فراتر از پیش‌بینی کارشناسان و مقامات رسمی است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بجنورد٬ تازه‌ترین آمار منتشر شده از سوی دبیر ستاد ملی جمعیت کشور، خانم مرضیه وحید دستجردی حاکی از روند نگران‌کننده کاهش جمعیت و نرخ موالید در سراسر کشور از جمله استان خراسان شمالی است.
طبق اظهارات رسمی استان خراسان شمالی با کاهش جمعیتی ۱۱.۶ درصدی یکی از بالاترین نرخ‌های کاهش را در سطح کشور داشته و در رتبه دوم کاهش جمعیت در کشور است که بسیار فراتر از پیش‌بینی کارشناسان و مقامات رسمی است.
بر اساس داده‌های آماری٬ نرخ موالید در این استان از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۲ کاهشی مستمر داشته است به طوری که در سال ۱۴۰۲ تولد نوزادان نسبت به سال‌های گذشته حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است.همچنین ازدواج‌های ثبت‌شده در استان کاهش یافته و نرخ رشد جمعیت به زیر ۰.۵ درصد رسیده است. بر اساس اعلام دفتر جمعیتی و آمارهای مرکز پژوهش‌های مجلس، نرخ جایگزینی جمعیت در خراسان شمالی اکنون به حدود ۱.۳ فرزند به ازای هر مادر رسیده که کمتر از حد جانشینی (۲.۱ فرزند) است.
صف طولانی تسهیلات ازدواج و فرزندآوری
یکی از مهم‌ترین مشکلات پیش روی خانواده‌های جوان در خراسان شمالی، طولانی شدن صف دریافت تسهیلات ازدواج و فرزندآوری است. در بهار ۱۴۰۳، بیش از ۲۰ هزار پرونده تنها در صف دریافت وام ازدواج و فرزندآوری قرار دارد که به دلایل کمبود منابع و تاخیرهای اداری، روند دریافت این تسهیلات بسیار کند شده است.
مطالعات میدانی و گفت‌وگو با کارشناسان اجتماعی نشان می‌دهد که تغییرات فرهنگی، افزایش دغدغه‌های اقتصادی و کاهش امید به آینده بخش قابل توجهی از جوانان استان را از تشکیل خانواده و فرزندآوری بازداشته است. طبق نظرسنجی‌های دانشگاهی، ۴۶ درصد جوانان اعلام کرده‌اند عوامل اقتصادی و نبود امنیت شغلی اصلی‌ترین مانع برای فرزندآوری است.
گرچه طرح‌های متعددی از سوی دولت و شورای عالی جمعیت برای حمایت از خانوارهای چندفرزندی مصوب شده است، اما طبق بررسی‌های میدانی عملیاتی شدن این وعده‌ها در سطح استان خراسان شمالی، بسیار کند و ناکارآمد ارزیابی می‌شود. نمونه بارز این موضوع در طرح مسکن ملی و اعطای زمین به خانوارهای دارای سه فرزند و بیشتر دیده می‌شود.
طبق گزارش اداره کل راه و شهرسازی استان، تا ابتدای خرداد ۱۴۰۳ کمتر از ۲ درصد خانواده‌های واجد شرایط واقعا صاحب زمین یا مسکن ملی شده‌اند. درحالی که وعده‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای این عدد را بسیار بالاتر اعلام کرده بودند.
اختصاص زمین رایگان به خانوارهای دارای سه فرزند و بیشترطبق مصوبه ستاد ملی جمعیت، در عمل به دلیل مشکلات اداری، نبود زیرساخت و ناهماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی، تا امروز بسیار محدود و به صورت موردی اجرا شده است.
بر اساس هشدار صریح دبیر ستاد ملی جمعیت، اگر روند فعلی ادامه یابد، استان خراسان شمالی در بخش‌هایی مانند اقتصاد، آموزش، بازار کار و خدمات درمانی با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد شد. افت جمعیت جوان یکی از مهم‌ترین تهدیدهای بلندمدت قلمداد می‌شود.
کاهش جمعیت نتیجه مستقیم مهاجرت٬ بیکاری است
دکتر محمد امانی، کارشناس علوم اجتماعی با اشاره به روند کاهش جمعیت در استان خراسان شمالی اظهار داشت: نرخ رشد جمعیت در این استان به شکل نگران‌کننده‌ای کاهش یافته است و دلیل اصلی آن عوامل اقتصادی و موج مهاجرت به استان‌های برخوردارتر کشور است. نرخ بیکاری جوانان خراسان شمالی نسبت به میانگین کشوری بالاتر است و نبود فرصت‌های شغلی پایدار، موجب شده بخش عمده‌ای از جوانان به جست‌وجوی شغل بهتر به شهرهای بزرگ مهاجرت کنند.
وی افزود: مطابق آمارهای رسمی، سال گذشته بیش از ۹ هزار نفر از جمعیت فعال استان مهاجرت کردند که این آمار سهم عمده‌ای از نیروی مولد جامعه را شامل می‌شود. نتیجه مستقیم این مهاجرت، کاهش نرخ ازدواج، افت موالید و پیری زودهنگام جمعیت محلی بوده است.
امانی با بیان اینکه “شاخص‌های اقتصادی استان از قبیل نرخ بالای بیکاری، درآمد سرانه پایین و کندی رشد سرمایه‌گذاری، نقش بسزایی در تشدید مهاجرت دارند”، تصریح کرد: در سال‌های اخیر، تورم بالا و عدم تحقق وعده‌های اشتغال و مسکن باعث افزایش سطح نارضایتی اجتماعی شده است. بسیاری از جوانان استان امیدی برای آینده خود احساس نمی‌کنند.
این کارشناس درباره اثربخشی طرح‌های دولتی نظیر تسهیلات ازدواج و فرزندآوری و واگذاری زمین به خانواده‌های با سه فرزند و بیشتر گفت: اجرای این طرح‌ها به دلایل مختلف از جمله کمبود منابع و مشکلات اداری با کندی پیش می‌رود و نتوانسته مشوق مناسبی برای ماندگاری نسل جوان ایجاد کند. تا زمانی که اشتغال پایدار و شرایط اقتصادی مناسب فراهم نشود، روند مهاجرت و کاهش جمعیت همچنان ادامه خواهد داشت.
امانی در پایان تاکید کرد: تصمیم‌سازان استان باید با سرعت بیشتری سیاست‌های اشتغال‌زایی و حمایت از خانواده را در دستور کار قرار دهند؛ در غیر این صورت، خراسان شمالی با تهدید جدی کاهش جمعیت و بحران نیروی انسانی روبه‌رو خواهد شد.
بر اساس آنچه گفته شد این آمار و شواهد مستند، زنگ خطری جدی برای آینده جمعیت و توسعه اقتصادی و اجتماعی خراسان شمالی است و ضرورت توجه فوری و برنامه‌ریزی اثربخش توسط مسئولان استان را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
دیدگاهتان را بنویسید